زندگی نامه فردوسی
از دیرباز، ایران مهد شاعران و نویسندگان بزرگی بوده است که آثارشان تاثیر مهمی بر ادبیات فارسی و حتی ادبیات جهان گذاشته است. ادبیات فارسی با داشتن شاعرانی چون حافظ، سعدی، فردوسی، مولانا، عمر خیام و شاعران معاصر مانند فروغ فرخزاد و نیما یوشیج، پرورش دهنده سبک‌های شعری متنوع و غنی بوده است. هر شاعر با زبان و لحن منحصر به فرد خود، داستان‌ها، احساسات و اندیشه‌هایش را به اشتراک گذاشته و درک ما از زندگی و عشق را عمیق تر ساخته است.
فردوسی، شاعر نامدار ایرانی، نقش مهمی در حفاظت و احیای زبان فارسی دارد و از سرایندگان بنام اشعار معروف فارسی است. از کتاب ها و اشعار معروف فردوسی می توان به سرایش شاهنامه اشاره کرد. او به خاطر سرودن شاهکار ادبی “شاهنامه” به یکی از شناخته شده ترین شاعران ایرانی در جهان تبدیل شده است، اگر شما هم به زندگی نامه فردوسی از تولد تا مرگ او علاقمند هستید تا انتهای این مقاله همراه ما باشید
خلاصه ای از زندگی فردوسی
- نام: ابوالقاسم حسن منصور بن محمد بن اسحاق شرفشاه طوسی
- تخلص: فردوسی
- لقب: حکیم توس و حکیم سخن
- سال تولد: ۳۲۹ قمری
- مکان تولد: روستای پاژ در خراسان
- مکان زندگی: روستای طوس، پاژ
- دلیل شهرت: سراینده شاهنامه
- شغل: دهقان و ادبیات
- زمینه کاری: شعر
- ملیت: ایرانی
- همزمان با: غزنویان و سامانیان
- سبک شعری: خراسانی
- تاثیر گرفته از: دقیقی و رودکی، جنبش شعوبیه
- تاثیر گذاشته بر: ادبیات ایران و جهان
- فوت: ۴۱۶ قمری
- محل دفن: خراسان رضوی فعلی
فردوسی که بود؟
حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی، شخصیتی بزرگ و تاثیر گذار در ادبیات فارسی و تاریخ ایران، و در بین شاعران تاریخی یک استثنا محسوب می‌شود. وی در سال ۳۱۹ هجری شمسی مصادف با ۳۲۹ هجری قمری و ۹۴۰ میلادی در روستای پاژ از توابع توس، که امروزه در استان خراسان رضوی قرار دارد، زاده شد و شاهنامه، بزرگ ترین اثر شعر فارسی را سرود که حدود سه دهه از عمر خود را وقف تالیف آن کرد.
شاهنامه فردوسی، که از آن به عنوان طولانی ترین کتاب شعری که توسط یک شاعر نوشته شده است یاد می‌کنند، بی گمان یکی از بزرگترین و باشکوه ترین کتاب ها در زمینه ادبیات در جهان به شمار می‌رود. این اثر بی بدیل با بیش از ۵۰,۰۰۰ بیت شعر، به دلیل ارزشی که در برقراری ارتباط با هویت و فرهنگ ایرانی داشته، می‌درخشد. شاهنامه نقشی حیاتی در حفظ و ترویج زبان فارسی ایفا کرده است،
شاهنامه، به عنوان حماسه‌ی ملی ایرانیان، داستان‌های حماسی و تاریخی ایران را از آغاز تا سقوط امپراتوری ساسانیان به دست اعراب نقل می کند. این اثر بی‌نظیر به زبانی شیوا و پرتوان سروده شده و می‌توان گفت که بدون این اثر، بسیاری از داستان‌ها و اسطوره‌های ایران باستان در تاریکی تاریخ محو می‌شدند.
اوایل زندگی
همانطور که گفته شد فردوسی در سال ۳۱۹ هجری شمسی مصادف با ۳۲۹ هجری قمری و ۹۴۰ میلادی در روستای پاژ از توابع توس، که امروزه در استان خراسان رضوی قرار دارد، زاده شد. امروزه در تقویم شمسی تولد فردوسی ۱ بهمن درج شده است. خانواده‌ی فردوسی در طبران، نزدیکی های توس، از قشر دهقانان و از صاحبان زمین و ثروت بودند. طبق منابع تاریخی، این موقعیت اجتماعی و مالی، به فردوسی امکان داد تا در دوران نوجوانی و جوانی خود به تحصیل و آموزش علوم بپردازد و با درونمایه های فرهنگی و حماسی ایران باستان آشنا شود، که بعدها در شاهنامه‌اش تجلی یافت. نام پدر فردوسی ابومنصور و نام مادر وی گردویه زهرا بوده، همچنین پدرش از کشاورزان بزرگ روزگار خود و مادرش از شاهزادگان مازندرانی بوده است. فردوسی دارای ۳ خواهر بود.
جوانی و ازدواج
گرچه اطلاعات دقیق و زیادی درباره‌ی جزئیات شخصی زندگی فردوسی، از جمله تاریخ دقیق ازدواجش، در دسترس نیست، اما گزارش های به جامانده حاکی از آن است که او پدر یک دختر و یک پسر بود. متاسفانه فردوسی در زمان حیات خود شاهد درگذشت پسرش بود، که این اتفاق تاثیر بسیار عمیق و ناگواری بر او گذاشته است.
برخی از مورخان معتقدند این اتفاق و تاثیر آن در بخش هایی از شاهنامه قابل مشاهده است. به عنوان مثال گفته شده که بخش هایی از شاهنامه که با بیان غم‌انگیزتر و سنگین تری سروده شده‌اند، تحت تاثیر این حوادث شخصی بوده اند.
سال های پایانی
نوشتن شاهنامه، این اثر عظیم و فاخر، حدود سه دهه از عمر فردوسی را دربر گرفت. او تمام توان، وقت و منابع مالی خود را برای تکمیل آن صرف کرد و گفته می‌شود که تمام ثروت خود را نیز در این راه از دست داد. بر اساس برخی روایات، او انتظار داشته است که به خاطر تلاشش در نگهداری و زنده کردن سنت‌های فرهنگی و تاریخی ایران باستان از سوی سلطان محمود غزنوی پاداش بگیرد. اما پاداشی که دریافت کرد از آنچه که انتظار داشته، بسیار کمتر بود و حتی برخی گزارش ها حاکی از آن است که اصلاً پاداشی دریافت نکرده است. ناامیدی از حمایت سلطان و فشارهای اقتصادی منجر به تنگدستی فردوسی و زندگی در شرایط دشوار در سال‌های پایانی عمرش شده بود.
بر اساس برخی منابع تاریخی، فردوسی به دلیل مذهب تشیع خود، که با عقاید سنی مذهب سلطان محمود غزنوی مغایرت داشت، با دشواری ها و فقدان حمایت مناسب از سوی دربار غزنویان مواجه شد. علیرغم کم لطفی ها و بی مهری هایی که از سوی حکومت آن زمان تجربه کرد، فردوسی همچنان از حمایت و قدرشناسی جامعه‌ی ادبی و فرهیختگان خراسان برخوردار بود. شور و اشتیاق علاقه‌مندان و دانشمندان به ادبیات و فرهنگ ایرانی و تکریم و احترامی که آنان برای شاهنامه قائل بودند، به او نیرویی داد تا به کار خود ادامه دهد و بر ناکامی‌ها غلبه کند.
درگذشت فردوسی
زمان فوت دقیق فردوسی، شاعر بزرگ ایران، موضوعی است که دقیق مشخص نیست. اما براساس اطلاعات رسیده، این اتفاق در سال ۳۹۷ شمسی یا ۴۱۱ هجری قمری رخ داده است و او تقریباً ۸۰ سال عمر کرده است. فردوسی، شاعر معروف ایرانی، به دلیل شیعه بودن از دفن در گورستان مسلمانان محروم شد. به همین خاطر، بدن او در باغ خودش که در طوس، شهری در طابران، قرار داشت و نزدیک دروازه شرقی رزان واقع بود، مدفون شد.
آرامگاه فردوسی کجاست؟
اکنون آرامگاه فردوسی در فاصله بیست کیلومتری شمال غربی شهر مشهد و در مسیر کلات نادری قرار دارد. این مکان نزدیک به شهر تاریخی طابران و بقعه هارونیه قرار گرفته است. روستای پاژ که محل تولد فردوسی بوده است و اکنون با نام فاز شناخته می شود در بیست و هست کیلومتری این آرامگاه قرار دارد.
این اثر توسط هوشنگ سیحون، استاد معماری و رئیس سابق پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران ساخته شده است. او از طرح پیشین کریم طاهرزاده بهزاد، مهندس و معمار ایرانی الهام گرفته و با کمی تغییر در اندازه و تزیینات، ساختار را طراحی و بازسازی کرده است.
پیکرهٔ فردوسی، که در آرامگاه فردوسی واقع شده است، توسط هنرمند برجسته ایرانی به نام ابوالحسن صدیقی آفریده شده است. ابوالحسن صدیقی، نقاش و مجسمه‌ساز برجسته ایرانی و از شاگردان استاد بزرگ کمال الملک بود. تندیس فردوسی که در میدان فردوسی واقع شده و از آثار برجسته ابوالحسن صدیقی به شمار می‌آید، از نظر هنری ارزش فراوانی دارد و به عنوان یک شاهکار در زمینهٔ هنر تلقی می‌شود.
آثار بجا مانده از فردوسی
تنها اثری که به طور قطع می توان گفت مربوط به فردوسی است، شاهنامه است. شاهنامه یکی از مشهورترین و محبوب ترین آثار ادبیات کهن فارسی،سروده بزرگ حکیم ابوالقاسم فردوسی است. این اثر فاخر ادبی، نه تنها به عنوان یک شاهکار ادبی بلکه به عنوان نمادی از هویت و فرهنگ ایران شناخته می‌شود.
برخی دیگر از سروده‌ها به فردوسی نسبت داده شده‌اند، اما اصالت بسیاری از آنها مورد تایید نیست و به عنوان منابع معتبر شناخته نمی‌شوند. مثنوی “یوسف و زلیخا” یکی از معروف ترین این سروده‌ها است که به فردوسی نسبت داده می‌شود.
اثر دیگری که به فردوسی نسبت داده می شود هجونامه ای است که به گفته نظامی عروضی ۱۰۰ بیت دارد اما ۶ بیت آن باقی مانده است. برخی از پژوهشگران نسبت دادن این هجونامه به فردوسی را رد کرده اند
شاهنامه، میراث ماندگار فردوسی پس از فوت
درست است که در زمان حکومت سلطان محمود، فردوسی به اندازه‌ای که باید، مورد تقدیر و تشکر قرار نگرفت. اما امروزه، نقش وی به عنوان یکی از بزرگترین شاعران ادبیات فارسی به خوبی درک شده است تا جایی که او را به عنوان نجات دهنده زبان و فرهنگ ایرانی می شناسیم
علیرغم اینکه بسیاری از قهرمانان و شخصیت های شاهنامه زرتشتیان بوده‌اند، داستان‌های شاهنامه، به جای تاکید بر اختلافات فرهنگی و مذهبی، بر ارتقاء روابط انسانی و ارزش‌های انسان محور تأکید دارد. این اثر نشان می‌دهد که ارزش‌هایی مانند شجاعت، عدالت و دوستی به عنوان میراثی جهانی، از مرزهای ملی و زمانی فراتر می‌روند و در تمامی جوامع قابل تقدیر هستند.
شاهنامه از زمان تکمیلش تاکنون نه تنها در ایران بلکه در جوامع مختلف جهان نیز مورد ستایش و تقدیر قرار گرفته است. در بین ترک‌های عثمانی و مغول های هند، این اثر ادبی، فرهنگی و تاریخی، به عنوان یک میراث عظیم و غنی تلقی شده و ارزش بالایی دریافته است. از غرب تا شرق، از ترکیه و گرجستان تا تاجیکستان، همگان به اهمیت شاهنامه پی برده اند و آن را به عنوان یک اثر بزرگ ادبی و فرهنگی محترم می‌شمارند.
در آثار ادبی و هنری معاصر نیز، تأثیر شاهنامه به وضوح قابل مشاهده است. از آثاری چون «نام من سرخ» اثر اورهان پاموک که به شدت به تلاش برای حفظ و شناخت هویت ملی در مواجهه با تغییرات جهان معاصر اشاره دارد، گرفته تا «بادبادک باز» اثر خالد حسینی که در آن نیز عناصری از تاریخ و افسانه‌های ایرانی نقش آفرینی کرده است.
فردوسی در آثار هنری دیگران
در مورد فردوسی، آثار هنری متعددی مانند آثار عبدالحسین سپنتا و بهرام بیضایی وجود دارند. این آثار، نگاهی به فردوسی از نظر سیاسی دارند و به تناقضات بین جنگ‌های قبیله‌ای، ستم به توده‌ها، و تعارض با حاکمان و تمدن را مطرح می‌کنند.