آرامگاه حافظ شیراز؛ به دیدار لسان‌الغیب شیراز و حافظیه برویم
آرامگاه حافظ شیراز معروف‌ترین و محبوب‌ترین جاذبه‌ی گردشگری شیراز شهر شعر و شاعری و مهد پرورش گنجینه‌های ادب فارسی ایران‌زمین است. جاهای دیدنی شیراز از قطب‌های اصلی صنعت گردشگری در ایران محسوب شده و هرساله مسافران بسیاری راهی این شهر تاریخی می‌شوند.
در این شهر تماشایی، آرامگاه حافظ شیرازی، یکی از بی‌بدیل‌ترین شاهان شعر فارسی قرار گرفته است. قرار است که سری به آرامگاه حافظ بزنیم و از گوشه‌وکنار این مجموعه گردشگری برایتان بگوید. در این ماجراجویی همسفر ماشوید تا باهم به حافظیه شیراز برویم، در مجموعه خوش‌طرح‌ونگار این جاذبه دوست‌داشتنی گشت‌وگذار کنیم و تفالی به لسان‌الغیب بزنیم.
آرامگاه حافظ کجاست؟
آرامگاه حافظ یا همان حافظیه شیراز، در شهر شیراز جا خوش کرده است؛ این شهر مرکز استان فارس و آرامگاه شاعران و عارفان بزرگی است. برای پاسخ به این سوال که آرامگاه حافظ کجاست باید بگوییم در شمال شرقی این شهر، مرودشت با فاصله ۵۲ کیلومتر، کازرون در غرب با فاصله ۱۴۸ کیلومتر، فسا در جنوب شرقی با فاصله ۱۴۹کیلومتر و دشت‌ارژن با فصله ۷۳کیلومتر در غرب واقع شده است.
حافظیه در نواحی شمال شرقی این شهر واقع شده است و بسیاری از دیگر جاهای دیدنی شیراز، پیرامون آن واقع شده است.
جالب است بدانید که در حدود ۳ کیلومتری غرب حافظیه شیراز، آرامگاه سعدی خوش‌سخن از دیگر شاعران نامدار شعر فارسی واقع شده و از معروف‌ترین جاهای دیدنی شیراز محسوب می‌شود.
برای معرفی آرامگاه حافظ می‌توانیم سری به نقشه گردشگری بزنیم. با نگاهی به نقشه شیراز متوجه خواهید شد که دروازه قرآن در شمال حافظیه با فاصله تقریبی ۵/۱کیلومتر و باغ جهان‌نما نیز در همین جهت با فاصله کمی از آرامگاه حافظ قرار گرفته که تنها نیاز به ۱۰ دقیقه پیاده‌روی دارد.
باغ ارم در شمال غربی آرامگاه حافظ با فاصله ۵کیلومتر واقع شده است. مسجد نصیرالملک نیز در جنوب مقبره خواجه حافظ شیرازی با فاصله‌ای در حدود ۴کیلومتر روی نقشه دیده می‌شود. باغ نارنجستان قوام نیز در جنوب مقبره شیراز واقع شده است و برای آنکه از آرامگاه به سراغ نارنجستان بروید، باید در حدود ۶کیلومتر رانندگی کنید.
چطور به آرامگاه حافظ برویم؟
حالا که دیگر می‌دانیم آرامگاه حافظ در کدام شهر است و آرامگاه حافظ کجاست، باید ببینیم که دسترسی به مقبره حافظ چگونه است. آرامگاه حافظ در نواحی شمالی و شرقی شهر شیراز، در خیابان گلستان، مابین چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه واقع شده است. شما می‌توانید برای رفتن به حافظیه شیراز از ماشین شخصی، مترو اتوبوس‌های داخل‌شهری استفاده کنید.
آدرس آرامگاه حافظ
استان فارس، شیراز، حدفاصل چهارراه ادبیات و چهارراه حافظیه، رو‌به‌روی ورزشگاه حافظیه
لوکیشن حافظیه روی گوگل مپ
دسترسی به آرامگاه حافظ با ماشین شخصی
اگر با اتومبیل خودتان قصد رفتن به حافظیه را دارید، باید وارد خیابان گلستان شوید و بعد از گذر از تقاطع خیابان‌های حافظ و گلستان و پیش از رسیدن به تقاطع گلستان با خیابان چهل‌مقام، به حافظیه شیراز خواهید رسید. با اینکه می‌دانید آرامگاه حافظ کجاست بهتر است که از لوکیشن آرامگاه حافظ روی گوگل مپ کمک بگیرید.
دسترسی به حافظیه با مترو
ایستگاه زندیه در خط ۲ مترو شیراز، دسترسی خوبی به آرامگاه حافظ شیراز دارد.
دسترسی به آرامگاه حافظ شیراز با اتوبوس
ایستگاه حافظیه در اتوبوس‌های پایانه خط شهید دستغیب به بلوار نارنجستان به‌راحتی شما را به حافظیه می‌رسانند.
ساعت بازدید از حافظیه
بعد از معرفی آرامگاه حافظ این را هم بگوییم که ساعت بازدید حافظیه از ۸ صبح تا ۱۹ عصر است و آخرین فرصت برای تهیه بلیط آرامگاه حافظ تا ساعت ۱۸:۳۰ است.
بهترین زمان برای بازدید از حافظیه چه زمانی است؟
در هر زمانی از سال می‌توانید به جاهای دیدنی شیراز ازجمله آرامگاه حافظ سر بزنید. اما اگر می‌خواهید بهشت شیراز را به چشم خود ببینید، بهتر است در فصل بهار، به‌خصوص در اردیبهشت راهی این شهر شوید تا رنگ‌ولعاب طبیعت بهاری و عطر بهارنارنج مجذوبتان کند.
در ۱۵اردیبهشت نیز به‌دلیل نام‌گذاری این روز به نام روز شیراز، در این شهر برنامه‌های جذابی برگزار می‌شود. ۲۰مهر نیز روز بزرگداشت حافظ است و سفر به شیراز در بازه‌ای که این روز را شامل شود، با وجود برگزاری مراسم شعرخوانی، برای شیفتگان ادب فارسی جذاب خواهد بود.
آشنایی با خواجه حافظ شیرازی
خواجه شمس‌الدین محمدبن‌بهاالدین حافظ شیرازی از شاعران نامدار فارسی در قرن هشتم است که در سال ۷۲۷ هجری قمری شیراز متولد شده است و ۶۵ سال بعد یعنی در سال ۷۹۲ هجری قمری در شیراز درگذشته است. حافظ از گنجینه‌های شعر فارسی محسوب می‌شود و در غزل‌سرایی تبحری بی‌نظیر داشته است.
غزلیات ارزنده حافظ شیرازی به فرهنگ غرب نیز راه خود را پیدا کرده است و ترجمه‌های گنجینه‌های او به زبان‌های مختلف اروپایی در دنیا بسیار خواهان دارد. حافظ شیرازی پرچم‌دار ادب فارسی است و بیستم مهرماه هر سال روز بزگداشت حافظ در تقویم رسمی نام‌گذاری شده است.
در این روز نه‌تنها شاعران و عارفان داخلی، بلکه حافظ‌دوستان و پژوهشگران از سایر نقاط دنیا در مراسم بزرگداشت این شاعر نامدار در حافظیه شیراز شرکت می‌کنند.
تاریخچه حافظیه شیراز
برای معرفی آرامگاه حافظ بهتر است نگاهی به تاریخچه آن داشته باشیم. آرامگاه حافظ امروزی که در حدفاصل چهارراه حافظیه و چهارراه ادبیات واقع شده، تاریخ پرماجرایی را پشت سر گذاشته تا به اینجا رسیده است. خواجه حافظ شیرازی در سال ۷۹۲ هجری قمری از دنیا رفت، اما بنای مقبره این شاعر در ۶۴ سال بعد یعنی در سال ۸۵۶ میلادی برای اولین بار ساخته شد.
اگر بخواهیم درباره تاریخچه حافظیه صحبت کنیم باید بگوییم که قدم‌های اولیه ساخت آرامگاه حافظ شیرازی را شخصی با نام «محمد یغمایی» برداشت. یغمایی وزیر«میرزا ابوالقاسم گورکانی»، حاکم فارس بود. شمایل اولیه آرمگاه حافظیه در شیراز به‌شکل سازه‌ای گنبدی با یک حوضی بزرگ در جلوی آن بود که از طریق جریان آب رکن‌آباد پر می‌شد.
با روی‌کارآمدن صفویان و حکومت شاه‌عباس، حافظیه مرمت شد و سپس با قدرت‌گرفتن افشاریان، این مرمت تکرار شد. اما زندیه پا را کمی فراتر گذاشته و تنها به مرمت بنا بسنده نکرد. زندیه بارگاهی با چهار ستون سنگی را در جلوی مقبره ساخت.
این تالار دو در شمال و جنوب خود داشت و دو اتاق نیز در این دو ناحیه اضافه شده بودند. اما این‌ها تمام تغییرات در دوره زندیه نبودند؛ اضافه‌کردن یک باغ سرسبز در محوطه جلوی مقبره حافظ و قراردادن یک سنگ قبر مرمر از دیگر تلاش‌های حکومت زندیه برای زیباسازی آرامگاه حافظیه شیراز بوده است.
بعد از حکومت زندیه آرامگاه حافظ شیراز مجدد دست‌خوش تغییرات شد. این بار شخصی با نام «تهماسب میرزا مویدالدوله» که حکمران وقت فارس بود در سال ۱۲۷۳ این بنا را مرمت کرد. در سال ۱۲۹۵ برای این بنا کوشکی چوبی ساخته شد. این کوشک توسط شخص به نام «فرهاد میزرا معتمدالدوله» ساخته شد.
معتمدالدوله فرمانروای وقت فارس بود. در سال ۱۳۱۷ نیز یک فرد زرتشتی با نام «ملاشاه جهان زرتشتی ملقب به اردشیر»، با سفر به شیراز و فال خوش‌یمنی که بر سر مزار خواجه حافظ گرفت، برای ساخت آرامگاهی باشکوه برای حضرت حافظ ترغیب شد.
اما هنوز کار این زرتشتی نیکوکار به اتمام نرسیده، یک فرد متعصب و متظاهر مذهبی، به افراد خود دستور می‌دهد تا این بنا را تخریب کنند و مانع ساخت آرامگاه به‌دست شخصی غیرمسلمان برای حافظ شوند.
در نهایت مخروبه مقبره حافظ در سال ۱۳۱۹ «شاهزاده ملک‌منصور شعاع‌السلطنه»، طبق فرمان پدرش، مظفرالدین‌شاه، دستور ساخت ضریحی آهنی برای قبر حافظ را صادر کرد. «علی‌اکبر مزین‌الدوله نقاش‌باشی» این ضریح را پیرامون مقبره حافظ شیراز بنا کرد.
با روی‌کارآمدن سلسله پهلوی، در سال ۱۳۱۰ استاندار وقت فارس، با نام «فرج‌الله بهرامی دبیر اعظم»، یک سردر سنگی و بزرگ روی دیوار جنوبی آرامگاه حافظ اضافه کرد. همچنین با رسیدگی به محوطه و باغ این مجموعه، حافظیه ظاهر زیبا و آبادتری پیدا کرد.
در سال ۱۳۱۴ شخصی به نام «علی‌اصغر حکمت»، وزیر آموزش‌وپرورش وقت، با کمک طرحی از «آندره گدار»، باستان‌شناس و معمار فرانسوی و مدیرکل باستان‌شناسی کشور، سازه‌ای جدید و زیبا برای مقبره حافظ ساخت.
آندره گدار علاقه زیادی به فرهنگ ایران و دنیای شرق داشته و از دوست‌داران حافظ شیراز بوده است. «علی ریاضی» رئیس آموزش‌وپروش، مسئول نهایی‌کردن این پروژه شد و «علی سارمی»، باستان‌شناس و همچنین رئیس موسسه باستان‌شناسی تخت‌جمشید، به‌عنوان ناظر و سرپرست با ریاضی همکاری کرد.
اتمام این پروژه تا سال ۱۳۱۷ زمان برد. تقسیم مجموعه به دو بخش شمالی و جنوبی توسط ایوانی با بیست ستون سنگی که باغ در جنوب و مقبره در شمال این ایوان واقع شده است، تغییرات نهایی در این پروژه بود. پایبندبودن به طرح اولیه زندیه در طراحی این گروه مشهود است.
درنهایت طی سال ۱۳۸۶ تغییراتی برای زیباترشدن حافظیه انجام شد که از جمله این موارد می‌توان به تمیزکاری سطح مسی گنبد مقبره، مرمت دیگر سازه‌های مجموعه و… اشاره کرد.
بخش های مختلف آرامگاه حافظ شیرازی: طراحی حافظیه
ماجراجویی در آرامگاه حافظ شیرازی، یکی از لذت‌بخش‌ترین تجربه‌های سفر به شیراز است. این ماجراجویی با روح شعر و شاعری همراه است و در هر گامی که در این مجموعه برمی‌دارید، حس جالبی به لطافت اشعار حافظ شما را همراهی می‌کند. جذابیت آرامگاه حافظیه شیراز علاوه‌بر ارزنده‌بودن شخصیتی که در این مقبره آرمیده است، هنر ایرانی معماری حافظیه و سرسبزی و صفای باغ است.
در این مجموعه علاوه بر لذت از باغ با صفایی که با درختان خوش‌قدوقامت و گل‌های خوش‌رنگ‌وبو آراسته شده است، طراحی‌های هنرمندانه مقبره گنبدی و ایوان وسیع با ستون‌های بلندقامتش شما را مدهوش زیبایی خود می‌کند.
کنار همه این زیبایی‌ها و غرق‌شدن در احساسات لطیف شاعرانه این مجموعه، حتما تفالی به حافظ بزنید که بدون شک در این لحظه و در این فضا، رابطه عرفانی شما با حافظ عمیق‌تر است.
مجموعه تاریخی حافظیه شیراز در فهرست آثار ملی قرار گرفته است و از نظر ویژگی‌های معماری و تاریخی اهمیت فوق‌العاده‌ای در صنعت گردشگری دارد. این مجموعه شامل دو بخش شمالی و جنوبی است و ایوان بزرگی مرز میان این دو بخش است. حالا دیگر وقت آن رسیده که وارد مجموعه جذاب و تماشایی و آرامش‌بخش حافظیه شیراز شده تا با گوشه‌وکنار آن بیشتر آشنا شویم و از جزئیات طراحی و معماری حافظیه بیشتر بدانیم.
وارد صحن یا حیاط جنوبی شوید
بازدید از مجموعه آرامگاه حافظیه با حیاط جنوبی آن آغاز می‌شود. شرق و غرب این حیاط با نارنجستان‌های وسیعی طراحی شده است و عطر خوش بهارنارنج در فصل بهار در این حیاط مدهوشتان می‌کند. در میان صحن نیز مسیر پیاده‌روی با بلواری پرگل‌وچمن مشخص شده است و در دو طرف این بلوار باید قدم بزنید تا به ایوان برسید. ایوان با ردیف پله‌ها از سطح حیاط جدا شده است و اختلاف سطح آن‌ها در حدود ۴متر است که با ۱۸ پله برابری می‌کند.
در طرف‌های دیگر این مسیرهای پیاده‌روی، باغچه‌ای مستطیلی از سرو و کاج وجود دارد و دو حوض مستطیلی نیز زیبایی این باغچه‌ها را کامل کرده است. در سه ضلع صحن جنوبی دیوارهای بلندی کشیده شده و در دیوار جنوبی این حیاط در ورودی به آرامگاه حافظ قرار داده شده است. این در ورودی به خیابان گلستان باز می‌شود و سه پله واصل حافظیه به این خیابان است.
وقتی به تالار حافظیه می‌رسید
ایوانی بزرگ با ۲۰ ستون سنگی در میانه راهتان خواهید دید که از طریق ۱۸ پله می‌توانید از سطح حیاط جنوبی خودتان را به این ایوان برسانید. این تالار طولی در حدود ۵۶متر دارد و عرض آن به ۸متر می‌رسد. چهار ستونی که در زمان زندیه در این تالار بنا شده، در وسط این بنا قرار گرفته است.
تالار حافظیه یا ایوان میانی، مجموعه حافظیه را به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. دو اتاق در دو طرف تالار حافظیه بنا شده است و بر سردر آن‌ها اشعار حافظ جلوه‌گری می‌کند. تاثیر معماری هخامنشی و زندیه در ساخت این تالار مشهود است.
جاذبه های اطراف آرامگاه شیراز
دروازه قرآن در شمال حافظیه با فاصله تقریبی ۵/۱کیلومتر
باغ جهان‌نما در ۸۵۰متری شمال حافظیه
موزه هفت‌تنان در۸۵۰متری شمال آرامگاه
پارک کوهپایه در فاصله یک‌کیلومتری شمال مقبره
آرامگاه سعدی در حدود ۳کیلومتری غرب حافظیه
باغ ارم در شمال غربی حافظیه با فاصله ۵کیلومتر
باغ نارنجستان قوام در جنوب آرامگاه با فاصله‌ای در حدود ۶کیلومتر
مسجد نصیرالملک در جنوب مقبره با فاصله‌ای در حدود ۴کیلومتر
هتل های نزدیک به حافظیه
هتل هما در فاصله ۳/۳ کیلومتری
هتل بزرگ شیراز در فاصله ۳/۲ کیلومتری
هتل جهانگردی شیراز در فاصله ۳/۳ کیلومتری
امیدواریم که از سفرتان به آرامگاه حافظ و سایر جاهای دیدنی شیراز لذت ببرید.